คำไวพจน์ เวลา

น. ชั่วขณะความยาวนานที่มีอยู่หรือเป็นอยู่ โดยนิยมกําหนดขึ้นเป็นครู่ คราว วัน เดือน ปี เป็นต้น เช่น เวลาเป็นเงินเป็นทอง ขอเวลาสักครู่. (ป., ส.).

กลางคืน หมายถึง น. ระยะเวลาตั้งแต่ยํ่าคํ่าถึงยํ่ารุ่ง, (กฎ) เวลาระหว่างพระอาทิตย์ตกกับพระอาทิตย์ขึ้น.

กลางวัน หมายถึง น. ระยะเวลาตั้งแต่ยํ่ารุ่งถึงยํ่าคํ่า, ระยะเวลาราว ๆ เที่ยง, เรียกอาหารระหว่างมื้อเช้ากับมื้อเย็นว่า อาหารกลางวัน.

กัลปาวสาน หมายถึง [กันละปาวะสาน] น. ที่สุดแห่งระยะเวลากัลป์หนึ่ง คือ ช่วงเวลา ๔,๓๒๐,๐๐๐,๐๐๐ ปีมนุษย์. (ส. กลฺป + อวสาน).

กาล หมายถึง [กาน] (โบ) น. คําประพันธ์.

ครู่ หมายถึง [คฺรู่] น. เวลาชั่วขณะหนึ่ง เช่น เวลาชั่วครู่.

คืน หมายถึง น. ระยะเวลาตั้งแต่ยํ่าคํ่าถึงยํ่ารุ่ง, เวลากลางคืน.

จิรกาล หมายถึง น. กาลนาน, เวลาช้านาน.

จิรัฐิติกาล หมายถึง [จิรัดถิติ-] น. เวลายั่งยืน, เวลาที่ตั้งอยู่นาน. (ป. จิร + ติ + กาล).

ทินาท หมายถึง (โหร) น. เวลาตั้งแต่ยํ่ารุ่งถึงเที่ยงวัน.

ทิวกาล หมายถึง น. เวลากลางวัน.

นิศากาล หมายถึง น. เวลามืด. (ส.).

นิศาคม หมายถึง น. เวลาโพล้เพล้. (ส.).

นิสาท หมายถึง (โหร) น. เวลาตั้งแต่ยํ่าคํ่าถึงเที่ยงคืน.

บัด หมายถึง น. เวลา, เมื่อ, ครั้ง, คราว; ทันใด.

บัดแมล่ง หมายถึง [-มะแล่ง] น. เวลาบ่ายเย็น.

บุพพัณหสมัย หมายถึง [-พันหะสะไหฺม] น. เวลาเบื้องต้นแห่งวัน, เวลาเช้า. (ป. ปุพฺพณฺหสมย; ส. ปูรฺวาหณ + สมย).

บ่ายควาย หมายถึง น. เวลาไล่ควายกลับบ้าน, เวลาเย็น, เวลาจวนคํ่า.

ประเดี๋ยวนี้ หมายถึง ว. เวลานี้, ในเวลานี้, ทันที, เดี๋ยวนี้ ก็ว่า.

พรหมภูติ หมายถึง [พฺรมมะพูติ] น. เวลาสนธยา, เวลาขมุกขมัว, โพล้เพล้. (ส.).

พลบ หมายถึง [พฺลบ] น. เวลายํ่าคํ่า, เวลาโพล้เพล้, เวลาเข้าไต้เข้าไฟ, เช่น ตะวันชิงพลบ, พลบค่ำ ก็ว่า, ในบทกลอนแผลงเป็น พระลบ ก็มี.

พลบค่ำ หมายถึง น. เวลาย่ำค่ำ, เวลาโพล้เพล้, เวลาเข้าไต้เข้าไฟ, พลบ ก็ว่า.

มัชฌันติกสมัย หมายถึง น. เวลาเที่ยงวัน. (ป.).

มุหุต หมายถึง [-หุด] น. เวลาครู่หนึ่ง, ขณะหนึ่ง. (ป. มุหุตฺต).

รัตติกาล หมายถึง น. เวลากลางคืน. (ป.).

รุ่งสว่าง หมายถึง น. เวลาจวนสว่าง ยังแลเห็นอะไรไม่ชัด.

รุ่งสาง หมายถึง น. เวลาจวนสว่าง ยังแลเห็นอะไรไม่ชัด.

รุ่งอรุณ หมายถึง น. เวลาเช้าตรู่ที่เริ่มเห็นแสงเงินแสงทอง.

รุ่งเช้า หมายถึง น. เวลาพระอาทิตย์เพิ่งขึ้น, เวลาระหว่างรุ่งสว่างถึงเช้า, เช้าวันรุ่งขึ้น.

ละมา หมายถึง น. กาล, คราว, เวลา.

ศุกลปักษ์ หมายถึง น. เวลาข้างขึ้น. (ส.).

สนธยา หมายถึง [สนทะ-] น. เวลาโพล้เพล้พลบคํ่า, บางทีใช้ว่า ยํ่าสนธยา; ช่วงเวลาที่ต่อระหว่างกลางวันกับกลางคืน คือเวลาที่พระอาทิตย์ขึ้นหรือพระอาทิตย์ตก. (ส.).

สัญฌา หมายถึง น. เวลาเย็น. (ป.; ส. สนฺธฺยา).

หัวค่ำ หมายถึง น. เวลาแรกมืด, เวลายังไม่ดึก.

หัวที หมายถึง น. เวลาแรก, เวลาที่เริ่มทํา, เวลาลงมือ.

อรุโณทัย หมายถึง น. เวลาตั้งขึ้นแห่งอรุณ, เวลาพระอาทิตย์เพิ่งขึ้น, เวลาเช้าตรู่, ใช้ว่า อโณทัย ก็มี. (ป.).

อันธิกา หมายถึง น. กลางคืน, เวลาคํ่า. (ส.).

อุษาโยค หมายถึง น. เวลาใกล้รุ่ง.

เช้า หมายถึง น. เวลาระหว่างรุ่งสว่างกับสาย, เวลาตั้งแต่รุ่งสว่างถึงเที่ยง. ว. ที่อยู่ในช่วงเวลาตั้งแต่รุ่งสว่างถึงเที่ยง เช่น รอบเช้า ผลัดเช้า; เร็วกว่าเวลาที่กําหนดในระหว่างรุ่งสว่างกับสาย เช่น มาแต่เช้า; โดยปริยายหมายความว่า ก่อนเวลาที่กําหนด.

เช้ามืด หมายถึง น. เวลาจวนสว่าง.

เดี๋ยวนี้ หมายถึง ว. เวลานี้, ในเวลานี้, ทันที, ประเดี๋ยวนี้ ก็ว่า.

เพรางาย หมายถึง น. เวลาเช้า; มื้อเช้า.

เพล หมายถึง [เพน] น. เวลาพระฉันกลางวัน คือ เวลาระหว่าง ๑๑ นาฬิกาถึงเที่ยง เรียกว่า เวลาเพล. (ป., ส. เวลา ว่า กาล).

โพล้เพล้ หมายถึง น. เวลาพลบคํ่า, เวลาจวนคํ่า, เวลาเข้าไต้เข้าไฟ, เพล้โพล้ ก็ว่า, ใช้ว่า พี้โพ้ ก็มี.

ไก่โห่ หมายถึง (ปาก) น. เวลารุ่งสาง, ก่อนเวลา, เช่นพูดว่า มาตั้งแต่ไก่โห่.